درس ششم پرورده عشق ادبیات یازدهم

♦️صامت‌های میانجی:هنگام افزوده شدن برخی وندها به واژه‌ها،   گاهی دو مصوّت، پشت سر هم قرارمی‌گیرند؛ با توجّه به این که تلفّظ دو مصوّت، پشت سر هم دشوار است، به‌طور طبیعی، یک صامت، میان آن دو مصوّت قرارمی‌گیرد تا تلفّظ آسان شود؛ به این صامت‌ها، صامت میانجی یا واج میانجی می‌گویند؛ برای نمونه هنگامی که نشانه‌ی جمع «ان»، به واژه‌ی «آشنا» افزوده می‌شود، صامت « ی‍ » میانِ دو مصوّت «ا» قرارمی‌گیرد: آشنایان✅ مهم‌ترین صامت‌های میانجی عبارتند از:۱- «ی‍‍ ی»:آشنایان، دانشجویان، آشنایی، نمایَنده، گویا، بگویَم، بیاید، بیندازد، آشنایِ من، خانه‌ی دوست...۲- «گ‌‍‌‌‍»:ستارِگان، بندَگی، خانَگی، بینندگان، افسردگی و...توضیح: در این واژه‌ها، مصوّت پایانی «ه ‍ه»، چون میان واژه قرارمی‌گیرد، به شکل میانی خود، یعنی «--ِ» و گاهی «--َ» تغییر می‌یابد؛ بنابراین، «ه ‍ه» در این واژه‌ها حذف نشده، بلکه به «--ِ» تغییرشکل یافته‌است.۳- «ا»:خانه‌ای، قهوه‌ای، میوه‌ای، دیده‌ای، رفته‌ام، گفته‌ام، آماده‌ام۴- «ک»:نیاکان، پلّکان۵- «ج»:سبزیجات، ترشیجات، کارخانِجات، مربّاجات۶- «و»:دُوُم، سِوُم، بازُوان، بانُوان، گیسُوان، آهُوان، نیکُوان، زانُوان، ابرُوان و...توضیح:وقتی واژه‌ی «بازو» را می‌خواهیم با نشانه‌ی جمع «ان» جمع ببندیم، مصوت بلند «و» در «بازو» تبدیل به مصوّت کوتاه «--ُ» می‌شود، سپس یک صامت «و» میان دو مصوّت «--ُ» در «بازُ» درس ششم پرورده عشق ادبیات یازدهم...

‍ تفاوت ایهام با ایهام تناسب در این است که در ایهام گاه هر دو معنی پذیرفتنی است ولی در ایهام تناسب تنها یک معنی به کار می‌آید و معنی دوم با واژه یا واژه‌های دیگر یک مراعات‌نظیر است.به عبارت دیگر ایهام تناسب آوردن واژه‌ای است با حداقل دو معنی که یک معنی آن، مورد نظر و پذیرفته است و معنی دیگر نیز با بعضی از اجزای کلام تناسب دارد.واژه‌ای که ایهام تناسب می‌سازد حداقل یک معنی آن با بعضی دیگر از اجزای سخن مراعات‌نظیر می‌سازد.چنان سایه گسترده بر عالمیکه زالی نیندیشد از رستمیسعدیدر مثال بالا زال و رستم در مصرع دوم ذهن را به سوی این معنی می‌برد که منظور از زال در این مصرع، نام پدر رستم است در حالی که این معنی درست نیست. زال در این جا به معنی پیرزن سفید موی است.تکاپوی ذهن در مورد واژه‌ی زال که با دو معنی به کار رفته است، ایهام تناسب را می‌سازد؛ که یکی از آن دو معنی پذیرفتنی، و دیگری با بعضی از اجزاء کلام تناسب دارد؛ و یک مراعات‌نظیر می‌سازد. یعنی معنی زال پدر رستم، با رستم مراعات‌نظیر می‌سازد و زال به معنی پیرزن سفید موی که ذهن با تلاش به آن می‌رسد ایهام تناسب می‌سازد.در بیت زیر ماه استعاره از معشوق است و با همین معنی است که بیت را معنی می‌کنیم. اما اگر معنی دیگر ماه یعنی سی روز را در نظر بگیریم با هفته و سال، مراعات‌نظیر می‌سازد.‌⇩ماهم این هفته برون رفت و به چشمم سالی استحال هجران تو چه دان درس ششم پرورده عشق ادبیات یازدهم...